Walka o działki w Polsce: samorządy kontra prawo planistyczne
Na początku lipca 2025 roku w Polsce ruszyła szeroko zakrojona inicjatywa samorządowców, przede wszystkim z Podkarpacia, którzy podjęli się zbierania podpisów pod projektem nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Celem tego działania jest umożliwienie gminom wyznaczania nowych terenów mieszkaniowych, co obecnie jest praktycznie zablokowane przez obowiązujący algorytm bilansowania określony w art. 13d ustawy, wprowadzonej nowelizacją z 2023 roku. Problem ten dotyka tysiące działek w całym kraju i powoduje zahamowanie rozwoju osiedli oraz inwestycji związanych z odnawialnymi źródłami energii.
- Od lipca 2025 roku samorządowcy z Podkarpacia i innych regionów zbierają podpisy pod nowelizacją ustawy o planowaniu przestrzennym, aby umożliwić wyznaczanie nowych terenów mieszkaniowych.
- Obowiązujący od 2023 roku art. 13d ustawy o planowaniu przestrzennym ogranicza gminy w wyznaczaniu nowych działek, co blokuje rozwój osiedli i inwestycji mieszkaniowych.
- Problem dotyczy tysięcy działek w całej Polsce, a zmiana prawa ma także wspierać rozwój odnawialnych źródeł energii.
- Akcja zbierania podpisów odbywa się stacjonarnie i online, a samorządowcy podkreślają, że prawo planistyczne to konstytucyjne uprawnienie gmin.
- W szerszym kontekście rynek nieruchomości boryka się również z problemami dzierżawy działek, sporem o powierzchnię mieszkań oraz zarządzaniem nieruchomościami po powodzi.
Samorządowcy podkreślają, że prawo planistyczne jest konstytucyjnym uprawnieniem gmin i obecne ograniczenia de facto naruszają prawo własności mieszkańców. Akcja zbierania podpisów odbywa się zarówno w formie stacjonarnej, jak i online, a do inicjatywy mogą dołączyć przedstawiciele samorządów z innych regionów Polski, co wskazuje na szerokie poparcie dla zmian w prawie planistycznym.
Tło prawne i obecne ograniczenia w planowaniu przestrzennym
W 2023 roku do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym dodano art. 13d, który wprowadził obowiązek obliczania sumy chłonności terenów mieszkaniowych w gminach. Oznacza to, że każda gmina musi prowadzić bilans dostępnych i przeznaczonych pod zabudowę działek mieszkaniowych. W praktyce jednak ten przepis wprowadził bardzo istotne ograniczenia. Gminy, zwłaszcza w aglomeracjach miejskich, osiągnęły już limit wyznaczonych terenów, przez co nie mogą formalnie wskazywać nowych działek pod zabudowę mieszkaniową.
Skutkiem tego jest odrzucanie wniosków mieszkańców dotyczących zabudowy kolejnych działek, co budzi frustrację zarówno wśród samorządowców, jak i właścicieli nieruchomości. Jak podaje portalsamorzadowy.pl, obecne przepisy i algorytmy bilansowania blokują rozwój nowych osiedli, co hamuje lokalny rozwój i zwiększa presję na rynek mieszkaniowy.
Akcja samorządowców z Podkarpacia – zbieranie podpisów i postulaty zmian
Wójtowie i burmistrzowie z Podkarpacia zainicjowali w lipcu 2025 roku akcję zbierania około tysiąca podpisów pod projektem nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Projekt ten ma na celu umożliwienie gminom wyznaczania nowych terenów mieszkaniowych pomimo obowiązujących limitów wynikających z art. 13d.
Podpisy są zbierane zarówno stacjonarnie – podczas lokalnych wydarzeń i w urzędach – jak i online, co pozwala na rozszerzenie akcji na inne regiony Polski. Samorządowcy z różnych województw mają szansę dołączyć się do inicjatywy, co świadczy o szerokim poparciu dla zmiany prawa.
Przedstawiciele samorządów podkreślają, że planowanie przestrzenne to jedno z konstytucyjnych uprawnień gmin, które obecne ograniczenia skutecznie ograniczają. Naruszają one także prawo własności właścicieli nieruchomości, którzy nie mogą swobodnie zagospodarować swoich działek. Według informacji portalsamorzadowy.pl, nowelizacja miałaby również wspierać rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE), co stanowi kolejny argument za zmianą przepisów.
Szerszy kontekst i powiązane wyzwania na rynku nieruchomości
Problemy z zarządzaniem nieruchomościami w Polsce mają różne oblicza i dotyczą nie tylko kwestii planowania przestrzennego. Wcześniej wykop.pl informował o sytuacji w centrum Warszawy, gdzie wygasła umowa dzierżawy 11 hektarów ziemi pod miastem. Obecny dzierżawca planuje zasiedzenie działki, co pokazuje, jak skomplikowane i długotrwałe bywają spory dotyczące nieruchomości w dużych miastach.
Z kolei według propertynews.pl na rynku mieszkaniowym trwa spór dotyczący powierzchni użytkowej mieszkań. Kupujący często płacą za metry, które nie są faktycznie użytkowe, co ministerstwo określa jako „największy szwindel deweloperski”. To dodatkowo komplikuje sytuację osób poszukujących własnego lokum i wpływa na ocenę ofert na rynku.
W kontekście zarządzania nieruchomościami po katastrofach naturalnych, 24klodzko.pl podało informacje o nowym narzędziu uruchomionym przez Wody Polskie. Narzędzie to służy do identyfikacji osób uprawnionych do wykupu domów poszkodowanych w powodzi, która miała miejsce we wrześniu 2024 roku. To rozwiązanie pokazuje, jak ważne jest sprawne i precyzyjne zarządzanie gruntami i nieruchomościami w różnych, także kryzysowych, sytuacjach.
—
Samorządowcy z Podkarpacia pokazują, jak ważne są zmiany w prawie planistycznym, które pozwolą na rozwój mieszkań i inwestycji sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi. Obowiązujące od 2023 roku ograniczenia mocno hamują możliwości gmin w kształtowaniu przestrzeni i realizacji potrzebnych mieszkańcom projektów. W czasach rosnących potrzeb mieszkaniowych i wyzwań związanych z klimatem, elastyczne i sprawne przepisy planistyczne mogą naprawdę pomóc lokalnym społecznościom się rozwijać i poprawić jakość życia.
