Zastrzeżenie PESEL: ochrona danych i nowe wyzwania oszustw

Od listopada 2023 roku Polacy mają nowe narzędzie w walce z kradzieżą tożsamości – mogą zastrzec swój numer PESEL w specjalnym rządowym rejestrze. To rozwiązanie ma zapobiegać wyłudzeniom kredytów i usług na cudze dane osobowe, które do tej pory były poważnym problemem dla wielu osób. Rejestr jest dostępny m.in. przez aplikację mObywatel, a banki, firmy pożyczkowe i operatorzy telekomunikacyjni mają obowiązek sprawdzania go przed zawarciem umowy.

Mimo tych zabezpieczeń system nadal ma swoje słabości. Oszuści wykorzystują luki, zwłaszcza w branży ubezpieczeniowej, gdzie nie obowiązuje kontrola zastrzeżeń PESEL, a co gorsza – obecne przepisy nie pozwalają na zastrzeganie numerów dzieci, narażając najmłodszych na kradzież tożsamości. Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych apeluje o pilne zmiany legislacyjne, które mają rozszerzyć ochronę na wszystkie grupy wiekowe. Przyjrzyjmy się więc bliżej, jak działa system zastrzegania PESEL, jakie są jego ograniczenia i jakie zmiany są w planach.

Geneza i cel zastrzegania numeru PESEL

Zastrzeganie numeru PESEL to krok, który ma wzmocnić bezpieczeństwo danych osobowych Polaków. Od listopada 2023 roku działa rządowy rejestr zastrzeżeń numerów PESEL, z którego mogą korzystać osoby chcące zabezpieczyć się przed wyłudzeniami kredytów i różnych usług na swoje dane. Rejestr jest łatwo dostępny m.in. przez aplikację mObywatel, co znacznie ułatwia proces zastrzegania.

Obowiązek sprawdzania tego rejestru spoczywa na bankach, firmach pożyczkowych, operatorach telekomunikacyjnych oraz notariuszach. Przed podpisaniem umowy muszą oni zweryfikować, czy dany numer PESEL nie jest zastrzeżony, co ma uniemożliwić oszustom zaciąganie zobowiązań finansowych na cudze dane. Jak podaje portal interia.pl, procedura zastrzeżenia jest całkowicie darmowa i można ją wykonać także przez pełnomocnika, co zwiększa dostępność tej ochrony.

Według serwisu poradnikprzedsiebiorcy.pl, zastrzeżenie PESEL daje realną ochronę – bank ma prawo wstrzymać wypłatę gotówki na okres do 12 godzin od momentu zgłoszenia zastrzeżenia, co pozwala na szybką reakcję i ograniczenie strat w przypadku prób wyłudzenia środków. To narzędzie stanowi więc istotny element walki z przestępczością finansową i wykorzystywaniem cudzych danych.

Luki w systemie i nowe rodzaje oszustw

Mimo że od 1 czerwca 2024 roku instytucje finansowe mają obowiązek weryfikowania rejestru PESEL, oszuści nie próżnują i znajdują sposoby na obejście zabezpieczeń. Jednym z nich jest wykorzystywanie branży ubezpieczeniowej, gdzie nie ma obowiązku sprawdzania zastrzeżeń PESEL. Przestępcy zawierają fikcyjne polisy ubezpieczeniowe OC na cudze dane, co pozwala im na uzyskanie różnego rodzaju korzyści finansowych.

Ofiary takich działań często dowiadują się o nich dopiero wtedy, gdy otrzymują wezwania do zapłaty za polisy, których nigdy nie zawierały. Jak informuje warszawawpigulce.pl, wielu poszkodowanych nie zdaje sobie sprawy z istnienia tych polis i musi zmagać się z długami, które zostały zaciągnięte na ich nazwisko. To pokazuje, że system choć skuteczny w jednym obszarze, to w innym wciąż wymaga uzupełnienia.

Złodzieje mają też inne metody obejścia zastrzeżenia PESEL – jak wskazuje interia.pl, wykorzystują różne techniki manipulacji i fałszerstw, które pokazują, że system nie jest jeszcze doskonały i wymaga ciągłego doskonalenia. Dodatkowo poważnym zagrożeniem pozostają oszustwa telefoniczne, gdzie jedno nieostrożne odebranie podejrzanego połączenia może skutkować utratą pieniędzy lub danych osobowych, co alarmuje gp24.pl.

Ochrona dzieci i postulowane zmiany legislacyjne

Jednym z największych mankamentów obecnego systemu jest brak możliwości zastrzegania numeru PESEL dzieci i osób małoletnich. Obecne przepisy pozwalają na zastrzeżenie tylko numeru osoby pełnoletniej, nawet jeśli to rodzice lub opiekunowie chcieliby chronić swoje pociechy. Ta luka prawna stwarza ryzyko wykorzystywania danych najmłodszych bez ich wiedzy i zgody.

Portale spidersweb.pl oraz cyberdefence24.pl zwracają uwagę, że dzieci są szczególnie narażone na kradzież tożsamości, a brak ochrony w tym zakresie to poważny problem społeczny i prawny. Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Mirosław Wróblewski, podkreśla konieczność zmian w przepisach, które umożliwiłyby zastrzeganie numerów PESEL dzieci przez ich opiekunów prawnych, co znacznie zwiększyłoby bezpieczeństwo najmłodszych.

Jak informuje interia.pl, od czerwca 2024 roku planowane są zmiany w zasadach zastrzegania PESEL, które mają rozszerzyć ochronę na wszystkie grupy wiekowe. Rządowy rejestr działa od listopada 2023 roku, a zmiany legislacyjne są obecnie przedmiotem intensywnych prac i apeli, o czym podaje serwis forsal.pl. Wprowadzenie takich regulacji będzie ważnym krokiem ku pełniejszej ochronie danych osobowych w Polsce.

Skala zastrzegania PESEL i świadomość społeczeństwa

Na dzień dzisiejszy zastrzeżonych jest ponad 6,5 miliona numerów PESEL, co stanowi około 20% dorosłych Polaków, jak podaje 300gospodarka.pl. To pokazuje, że świadomość konieczności ochrony danych rośnie, jednak większość dorosłych nadal nie korzysta z tej możliwości, pozostając podatnymi na różnego rodzaju oszustwa.

Warto podkreślić, że proces zastrzegania PESEL jest bardzo wygodny – można go wykonać przez aplikację mObywatel lub za pośrednictwem pełnomocnika. Ta dostępność powinna zachęcać do korzystania z tej formy zabezpieczenia, szczególnie w obliczu stale rosnących zagrożeń związanych z kradzieżą tożsamości i wyłudzeniami.

Zastrzeganie numeru PESEL to krok w dobrym kierunku w walce z nadużyciami finansowymi, choć system wciąż wymaga dopracowania i rozszerzenia. Nadchodzące zmiany w prawie, zwłaszcza te chroniące dzieci, mogą znacząco wzmocnić bezpieczeństwo naszych danych, a rosnąca świadomość społeczeństwa z pewnością pomoże lepiej wykorzystać to rozwiązanie.